Polis (Kent Devleti) Nedir?
Aristokratik
toplumun baskın olduğu Karanlık Yüzyıllar içerisinde, önceleri bir iskan biçimi
olan, fakat daha sonra Hellen Tarihi’nde tümüyle bir yaşam biçimine dönüşen
kent devletleri (polis’ler) ortaya çıkmıştır. M.Ö.8.yy’dan itibaren gelişim ve
yayılım gösteren polis’lerin ortaya çıkışı farklı biçimlerde gerçekleşmiştir.
Çoğu kez eski Miken yerleşimleri (Miletos gibi) ya da kaleleri (Atina gibi),
ayrıca birçok köyün bir araya getirilmesi demek olan synoikismos yöntemi,
polis’lerin oluşmasında büyük rol oynamıştır. Bununla birlikte, polis’lerin hiç
görülmediği Orta ve Kuzeybatı Hellas gibi bölgeler de mevcuttur. Kuşkusuz
önceleri yöresel aristokrasinin güçlenmesine yardımcı olan ilk polis’lerin
karakteristiği, bunların bir taraftan soya dayalı bir yapıya sahip olmasıyken,
diğer taraftan da korunaklı bir tepe üzerindeki kale(akropolis) çevresinde yayılmış
olan kentin, küçük bir arazi parçası ile birleştirilmiş olmasıdır.
Şunu
söyleyebiliriz ki: Bu küçük devlet organizasyonlarında kent; dinsel, siyasal,
toplumsal ve ekonomik hayatın merkezi konumundadır. Önceleri krallar tarafından
korunan, her kentin sahip olduğu “kutsal ateş”, daha sonraları onların M.Ö.8.yy’dan
itibaren siyasal halefleri olan soylular tarafından korunur olmuştur. Kentlerin
en önemli siyasal kurumları ise, danışma (bule) ve halk (demos) meclisleridir.
Bu kent
devletlerinin küçüklüğü, vatandaşlarının (politai) her türlü siyasal olaydan
doğrudan doğruya etkilenmelerine ve kendilerini her türlü siyasal olayla ilgili
hissetmelerine yol açmıştır. Buna uygun olarak vatandaş (içinde yaşadığı kent
devletinin anayasasının imkanı verdiği kapsamda) siyasal yaşamda etkin bir rol
almaya başlamıştır. Bu durum demokrasi kavramına basamak atlatan önemli bir
etkendir.
Hellenleri kültürel yönden birleştiren unsurları ya da kültür alanında tüm Hellenler için geçerli olan ortak yönleri şöyle sıralayabiliriz:
- Fenike Alfabesi’ne sesli harflerin eklenmesiyle geliştirilen, önceleri sağdan sola, daha sonra soldan sağa doğru yazılan ve dünyanın ilk tam harf yazısı olan yazı.
- Eski doğu din ve mitolojisinden etkilenmekle birlikte, büyük farklılıklar da gösteren, çok tanrılı din.Homeros destanları (Ilias ve Odysseia).
- Başta Olimpiyatlar olmak üzere tanrıların onuruna düzenlenen oyunlar(agon’lar).
- Başta Delphoi olmak üzere kehanet merkezleri.
- Mysterion’lar, yani doğaüstü sırları içeren bazı kültler (Eleusis, Dionysos, Orpheus kültleri gibi).
Yorumlar