Ankara Augustus Tapınağı

Ankara Augustus Tapınağı

Ankara Augustus Tapınağı

Bu yazımızda imparator Augustus’a çok kısa değindikten sonra Ankyra Augustus tapınağının yeri, önemi ve planı gibi konulara değineceğiz. Kısa değinmemizin nedeni, İmparator Augustus’un tüm yaşamını anlatmak daha uzun bir inceleme yazısı gerektirmektedir. Ayrı başlıklar altında Augustus’u ve diğer Roma yöneticilerini yine inceleyeceğiz.

 

Augustus

Augustus, Gaius Octavius Thurinus olarak dünyaya gelmiş ve M. Ö. 44 yılında evlatlık edinilmesinin ardından Gaius Julius Caesar Octavianus adını almış. M.Ö. 27 ile MS 14 yılları arasında hüküm sürmüş Roma İmparatorluğu'nun ilk İmparatorudur. Genç Octavianus, büyük amcası Jül Sezar tarafından evlat edinilmiş ve Sezar'ın M.Ö. 44 yılında öldürülmesinin ardından onun varisi olmuştur. M.Ö. 27 Ocak'ta, Senato Octavianus'a Augustus ve Princeps unvanlarını vermiştir. Augustus, (artmak, çoğalmak), "şanlı olan" olarak çevrilebilir. Fakat imparator bu unvanının hakkını vermiş ve bir süre sonra sadece bu isimle anılmış ve günümüzde de anılmaya devam etmektedir. Ağustos ayının ismi de yine bu imparatordan dolayı isimlendirilmiştir. İmparatorluğu boyunca imar alanında birçok faaliyette bulunmasının yanı sıra fakir halkın refahı ile de yakından ilgilenmiş. Her ne kadar imparator veya diktatör olarak anılsa da cumhuriyetçi erdem ve kuralları cisimleştirmek istediğini söyleyebiliriz.

Romalılar M.Ö.1.yüzyılın sonlarına doğru Galatya eyaletini kurmuşlar ve Ankyra'ı -başkent yaptıktan sonra, bir takım imar faaliyetlerine girişmişler ve şehrin büyüyüp gelişmesini sağlamışlardır. Roma-Augustus Tapınağı'nın bu dönemde yapılarak imparator kültünün de Ankyra'a getirilmesi bu kente ne kadar büyük bir önem verildiğinin göstergesidir.

Augustus Tapınağı ve Hacı Bayram Veli Camii

Ankara Augustus Tapınağı 

Ankara’da bulunan ilk çağ yapılarının en görkemlisidir diyebiliriz.. Tapınak bu ününü özellikle duvarlarında bulunan Res Gestae Divi Augusti yazıtlarına borçludur. Hacı Bayram Camii’nin hemen yanında bulunan tapınak, 1926-1928 tarihleri arasında Türk ve Alman bilim adamları tarafından ortaya çıkarılmış ve dünyaya tanıtılmıştır. İncelemelerden anlaşıldığına göre tapınak, Roma döneminden çok daha öncesine kadar dayanıyordu. Frigya Tanrısı Men adına ithaf edilmiş bir tapınağın yerine, yapılmıştır ki bu alan ley hattı denilen bir alandır. Kısaca özetlemek gerekirse; Ley hattı, yeryüzündeki enerji kanallarıdır. Tabi bu konuda yeterince bilimsel araştırma henüz yok. Tapınağın cella duvarında görülen yazıtlar, Ankara Anıtı ya da Augustus Vasiyetnamesi adlarını almış çok önemli belgelerdir.

Tapınak, basamaklarla inilip-çıkılan 36x54,82 m. ölçülerinde bir podyum üzerine oturmaktadır. Cellaya giriş yüksek bir kapı ile sağlanmıştır. Naos 12,8x28,21 m'lik bir alanı kaplamaktadır. Pronaos'unda 4, opisthodomos'unda 2 korinth sütunu yer almaktadır. M.S. 2.yüzyılda ion düzeninde kısa kenarına 8adet, uzun kenarına 15 adet sütün eklenerek peripteral ve pseudodipteros bir plan oluşturulmuştur. Plan olarak benzemesi nedeniyle Hadrian Dönemi'nde yapılmış Aezanoi Zeus Tapınağına (Kütahya-Sivrihisar) öncülük etmiş olabilir. Ayrıca tapınak Anadolu geleneğini sürdüren Efes, Sardes, Menderes Magnesias’ı ve son yıllarda Pessinus'da ortaya çıkarılan tapınak gibi batıya bakar. 

Tapınağı kiliseye dönüştüren Hıristiyanlar cellanın güney duvarına üç pencere eklemişler ve cella ile opisthodomos arasındaki duvarı kaldırarak, naos'un gerisine de bir krypta yapmışlardır. 15.yüzyıl başlarında Türklerin Ankara'yı almasıyla tapınağın kuzey-batı köşesine Hacıbayram Camii yapılmıştır. Cellanın kuzey-batı duvarının bir bölümü 1834'de yıkılmış olmakla beraber tapınak bu gün kısmen iyi korunmuş durumdadır. M.Ö.8.yüzyıldan günümüze değin tüm kutsal yapıların üst üste ve yan yana bulunmasını bir eski Anadolu geleneği ve Anadolu insanının hoşgörüsü olarak yorumlamak yanlış sayılmaz.

Res Gestae Divi Augusti Yazıtı

İmparator Augustus ölmeden önce Vesta rahibelerine dört adet belge teslim eder. Bunlardan birisi vasiyetnamesi, ikincisi cenaze töreniyle ilgili isteklerinin olduğu belge, üçüncüsü imparatorluğun parasal ve askeri durumunu belirten propaganda niteliği taşıyan belge, dördüncüsü ise yaşadığı sürece yaptığı işlerin anlatıldığı belgedir. Bunlardan ancak dördüncüsü ''index rerum gestarum'' tapınağın duvarında iki dilde, Latince ve Hellence yazılmış olarak günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.. Pisidia bölgesindeki Antiochia'da (Yalvaç) yapılan kazılarda ''Res Gestae Divi Augusti'nin (tanrılaştırılmış Augustus'un işleri) adını taşıyan kitabenin kopyasına ait parçalar bulunmuştur. Bu da, şimdi Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde bulunan tapınağa ait olan yazıtların eksik bölümlerinin tamamlanmasına ve araştırılmasına yardımcı olmuştur. Latince ve Yunanca olan bu yazıt tapınağın Hacıbayram Camii'ne yakın olan duvarın üstünde tanrılaştırılmış Augustus'un icraatı sözcükleri ile başlar ve duvarın büyük bir bölümünü kaplar.